پژوهش و نشر سلکو | سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

مقدمه

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

سید جلال دهقانی فیروزآبادی
استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

کاری از انتشارات سمت

سیاست خارجی مهم ترین وجه زندگی اجتماعی - سیاسی ملت‌ها و کشورها به شمار می‌رود چون به آب حیات آنها به سیاست خارجی بستگی دارد.

از این رو تلاش برای درک و فهم ماهیت و رفتار سیاست خارجی کشورها یکی از دلمشغولی های فکری و ذهنی محافل علمی و دانشگاهی است.

به گونه‌ای که حوزه مطالعاتی تغییر سیاست خارجی جهت پاسخگویی به این کنجکاوی و دل نگرانی تأسیس و توسعه یافته است.

تحول و تکامل این رشته مطالعات گسترده و رویکردهای نظری متنوع و متعددی را در منابع خود پرورده و پرداخته است.

هدف و مقصد همه تلاش‌های فکری و کنش های معرفتی واکاوی ماهیت و واگویی رفتار کشورها در عرصه بین المللی است.

و در زمینه تحلیل و تبیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران خلق شده است هر یک از تحلیل گران اندیشمندان بر اساس ای ستاره ها ارزش ها برداشته و چارچوب‌های مفهومی خاص بحث و بررسی سیاست خارجی ایران پس از انقلاب اسلامی مبادرت ورزیده اند.

ادبیات موجود در مورد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:

نخست کتاب ها و مقاله هایی که در دیگران و نویسندگان خارجی نوشتند قالبی نوشته هاتون منظر فرهنگی و ارزشی خاصی دارند در تحلیل سیاست خارجی ایران بیشتر بر تعامل ایدئولوژی تاکید یدن دو ماه از منظر انقلابی و اسلامی به تبیین سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران می‌پردازند.

این بیشتر به توصیف اصول اهداف و مبانی سیاست خارجی ایران در متون دینی و قانون اساسی مبادرت ورزیدند مطالعات و پژوهش در حوزه سیاست خارجی ایران به صورت روشمند و علمی و با رعایت اصل انصاف و بی طرفی آن را تجزیه و تحلیل می کنند.

هدف این کتاب نیز توصیف و تبیین علمی و روشمند و سیاست خارجه جمهوری اسلامی به صورت یک متن آموزشی است.

بنابراین از یک سو بر پایه اصول تدوین کتب درسی طراحی شده است تا از ادبیات موجود در حوزه مطالعات سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران استفاده بهتری شود.

به طوریکه یافته و داده‌های علمی و سایر اندیشمندان و نویسندگان و تحلیلگران سیاست خارجی ایران نقشی برجسته در تحلیل این کتاب تالیف این کتاب داشته است.

دیگر بر مبنای سنت علم انباشتی سعی بر آن بوده است تا با پردازش داده های موجود در قالب یک چارچوب نظری و مفهومی چند متغیره متن متفاوت و متمایز ارائه شود وزیر و مهمترین ویژگی این اثر جامعه گریان است.

به گونه‌ای که در توصیف و تحلیل سیاست خارجی ایران هر دو حوزه نظری و علمی را پوشش می دهد.

بر این اساس کتاب در دو بخش و دهستان تنظیم شده است:

بخش نخست در ۵۰ به بحث و بررسی مبانی نظری و اصول کلی اهداف استراتژی و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد تبیین فصل رویکردهای نظریه سیاست خارجی ایران را واکاوی می‌کند توضیح امکان و چگونگی به کارگیری نظریه های مختلف به عنوان چارچوب نظری و مفهومی برای تجزیه و تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی است.

این نظریه ها به دو دسته تقسیم می‌شوند گروه اول نظریه های تحلیل سیاست خارجی است این نظریات مشخصاً برای تحلیل و تبیین سیاست خارجی کشورها ارائه شده اند که معمولاً آنها را نظریه های تصمیم گیری یا سیاست گذاری می نامند.

وهای مختلفی در چارچوب نظریه‌های تصمیم‌گیری ارائه شده است که مهمترین آنها عبارتند از بازیگر خردمند سیاست دیوانسالاری تصمیم گیری گروه کوچک تئوری نخبگان و تکثرگرایی دسته دوم نظریه های روابط بین الملل هستند.

این نظریه جهت تبیین و تفسیر روابط بین الملل ارائه شده اند بنابراین در مورد امکان به کارگیری این نظریه ها برای تجزیه و تحلیل سیاست خارجی اختلاف نظر وجود دارد.

�ریه پردازان کنتراست دو حوزه روابط بین‌الملل و سیاست خارجی را مستقل و مجزا می پندارند به نظر آنان نمی توان از نظریه های روابط بین الملل جهت پردازش نظریه سیاست خارجی و تبدیل آن سود برد.

گروه دیگری از اندیشه ورزان بر این باورند که این دو حوزه مکمل یکدیگرند به طوری که هر یک از آنها به تبیین نظری قلمرو و حوزه های موضوعی می‌پردازند از دستور کار دیگری خارج است.

اه استدلال می‌کند که بین نظریه های سیاست بین الملل و روابط بین الملل از یک سو و سیاست خارجی از یک از دیگر سو اختلاف فاحشی وجود ندارد.

و بین این دو نوع تعامل وجود دارد از این رو می‌توان از نظریه های روابط بین الملل و سیاست بین الملل اصول کلی و راهنمای پردازش نظریه تحلیل سیاست خارجی استنتاج کرد.

به بیان دیگر نظریه‌های روابط و سیاست بین الملل در صورت گرفته و تعدیل نقطه آغاز و منبعی مناسب جهت نظریه پردازی به تحلیل سیاست خارجی به شمار می‌رود.

بنابراین اگرچه نمی‌توان به یک نظریه جهان شمول و فراگیر سیاست خارجی دست یافت ولی پردازش نظریه های تحلیل سیاست خارجی ممکن است همه باید خاطرنشان کرد که از این پس نظریه پردازی در مورد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و تبیین و تحلیل نظری آن نیست.

بلکه همانطور که ذکر شد این پس در صدد توضیح نظریه هایی است که می تواند به عنوان چارچوب نظری و مفهومی برای واکاوی سیاست خارجی جمهوری اسلامی به کار رود با اینها چارچوب مفهومی و نظری که به نظر نگارنده از قدرت تبیین بیشتری برخوردار بوده و در این کتاب نیز به کار بسته شده است مورد تاکید قرار می‌گیرد و کارکرد دارد.

و ما را قادر میسازد تا مایع چند عاملی سیاست خارجی را مورد توجه قرار داده و متغیرهای مستقل تاثیرگذار بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی را تبیین نمایند ثانیاً امکان و زمینه زمینه سازماندهی روشمند فصول بعدی کتاب را فراهم می سازد

این فصل دوم به کاری و توضیح منابع سیاست خارجی جمهوری اسلامی می‌پردازد منابع یا متغیرهای مستقل تاثیرگذار بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی گرگان متغیر وابسته عوامل فردی وابسته به نقش حکومتی اجتماعی یا ملی و بین‌المللی یا خارجی را شامل می‌شود.

هدف اصلی این توضیح این واقعیت است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برآیندی از متغیرها و عوامل متعدد و متنوعی به گونه‌ای که از این عوامل و عناصر به تنهایی به ۱۱ خارجی ایران فکر نمی کرد.

این امر بدان معنا است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی همانند دیگر کشورها از استمرار و تداوم برخوردار است به عبارت دیگر در چارچوب و الگوی تداوم تغییر سیاست خارجی ایران نوعی ثبات و دوام بود دارد.

البته این به معنای ایستایی به تغییر ناپذیری سیاست خارجی نیست بلکه منظور آن است که تغییرات به صورت فوری و کاهش نبوده و به صورت تدریجی در لایه‌های تصمیم‌گیری و رفتاری ظهور و بروز می کند فصل سوم به اصول مبانی اهداف و استراتژی سیاست خارجی جمهوری اسلامی اختصاص دارد.

زیرا تجزیه و تحلیل و درک و فهم تحولات سیاست خارجی ایران بدون شناخت اصول و مبانی اهداف و استراتژی آن امکان پذیر نیست دو موضوع و مطلب در کانون توجه و تمرکز این پس از نخستین سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران با توجه به ماهیت اسلامی و ایدئولوژی مشروعیت بخش به هم در پی تامین مصالح اسلامی و منافع ملی است.

دوم سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دو دسته اهداف ملی و فراملی دارد تبیین و تحلیل سیاست خارجی ایران برداشت صحیح از این منافع و اهداف و تعامل و نسبت بین آنها مقدور نیست های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.

به این فصل توضیح و تبیین گفتمان های گوناگونی است که در سه دهه اخیر بر سیاست خارجی ایران حاکم شده اند به طور کلی دو ابرو گفتمان ملی گرایی لیبرال به اسلام گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی غلبه یافته است گفتمان ملی گرایی لیبرال در زمان دولت موقت و دوران ریاست جمهوری بنی‌صدر در سیاست خارجی رسمی ایران برتری داشت اسلام گرایی نیز که به ۵ خورده گفتمان آرمانگرایی مصلحت گرایی واقع‌گرایی اصولگرایی مردم‌سالار و اصولگرایی عدالت‌محور تقسیم می‌شود.

پس از برکناری بنی صدر در خرداد ماه ۱۳۶۱ تاکنون در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران حاکمیت داشته است سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به شش دوره گفتمانی تقسیم می گردد.

البته با توجه به اینکه گفتمان یک پا در گفتمان پیشین و پای در دیگر گفتمان ها کسین خود دارد زمان بندی این دوره‌ها را باید با اغماض و تسامح علمی مدنظر قرار داد.

با وجود این استدلال خواهد شد که این تقسیم‌بندی و زمانبندی دلبخواهی و نیز قیر روشمند نیست نین لازم به یادآوری است که بر مبنای چارچوب مفهومی کتاب توضیح و تحلیل گفتمان های سیاست خارجی جمهوری اسلامی لازم و ضروری است.

زیرا در میان تحلیل‌گران و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نوع اجماع نظر وجود دارد که ساختارهای غیر مادی و انگاره‌های دربرگیرنده فرهنگی و مذهبی از جمله مهمترین عوامل تعیین کننده هم به شمار می رود با این حال هدف این فصل با تحلیل گفتمانی سیاست خارجی ایران نیست بلکه توزیع گفتمان های مختلف آن است.

پس از بخش نخست به توضیح نهادهای تصمیم گیرنده یا ساختار تصمیم‌گیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی می پردازد با عنایت به چارچوب نظری و مفهومی کتاب به دو دسته از منابع سیاست خارجی ایران را عوامل و متغیرهای حکومتی و وابسته به نقش می‌داند بررسی و تبیین ساختار رسمی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران اجتناب ناپذیر است.

و فراتر از این با توجه به ارتباط وثیق متغیرهای مستقل و وابسته به نفت در فرآیند تصمیم گیری و سیاست خارجی و تعیین رفتار سیاست خارجی توضیح جایگاه صلاحیت و اختیارات هر یک از نهادهای حکومتی ضروری است.

بنابراین هدف از توضیح سیاست خارجی ایران بر اساس نظریه های تصمیم گیری نیست دوم به بحث و بررسی ادوار و تحولات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در ۳۳ سال گذشته می پردازد.

در این بخش تلاش می شود تا بر اساس طبیعت فصل های گوناگون و تداوم و تغییر در سیاست خارجی ایران واکاوی شود �ونه که ذکر شد سیاست خارجی ایران در عین تداوم و استمرار دستخوش تغییر و تحول شده است.

از این رو حس های پنجگانه این بخش این امکان را فراهم می سازد که حوزه‌های تحقیق و تداوم در سیاست خارجی جمهوری اسلامی بررسی شود آیا تغییرات و تحولات در حوزه مبانی و استراتژی بوده است یا تاکتیک‌های و ابزارها برای پاسخ به این پرسش سیاست خارجی جمهوری اسلامی به پنج دوره تقسیم شده است.

دولت موقت دوران جنگ دوران سازندگی دوران اصلاحات دوران اصولگرایی این دوره بندی بر اساس دولت حاکم به معنای قوه مجریه و قاطع و آن دوره است تنها مورد استثنا برای بررسی بحران گروگان گیری در سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ به علت وقوع در زمان دولت موقت در دوره اول صورت می‌گیرد.

بنابراین فصل ششم به تجزیه و تحلیل تحولات و موضوعات سیاست خارجی ایران در دوره دولت موقت اختصاص دارد واکاوی سیاست خارجی ایران در دوران جنگ موضوع فصل هفتم است .

دیابی و بازنمایی تغییر و تداوم در سیاست خارجی ایران در این دوره جنگ خارجی در کشور تحصیل شده شده مورد تاکید خواهد بود تبیین و تحلیل ابعاد و وجوه مختلف سیاست خارجی جمهوری اسلامی پس از پایان جنگ در دوره موسوم به سازندگی در فصل هشتم صورت می گیرد.

در این دوره بعضی از منابع تعیین کننده سیاست خارجی ایران محمد تصمیم‌گیرندگان قانون اساسی و محیط خارجی و عملیاتی آن دچار دگرگونی و دگردیسی شد از این رو بررسی این دوره امکان نشان دادن فرایند تداوم در این تغییر را در سیاست خارجی ایران فراهم می سازد.

�است خارجی دولت اصلاحات و پس از دوم خرداد ۱۳۷۶ توصیف و تبیین می‌کند شاید مهمترین ویژگی این دوره به قدرت رسیدن کسانی است که گفتمان سیاسی متمایز اعتقاد داشته و در چارچوب به آن عمل کرده‌اند و بحران های افغانستان و عراق نیز یکی دیگر از تمایزات این دوره در آخرین فصل کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز دوران اصولگرایی عدالت می آورد که از مرداد ماه ۱۳۸۴ آغاز شد مورد بحث قرار می‌گیرد.

در پایان یادآوری چند نکته ضروری می‌نماید اول علائم سنت رایج و روش مرسوم در تبیین کدام درسی در محافل دانشگاهی خارج از کشور و با علم به این موضوع این کتاب بر پایه یک چارچوب نظری نگاشته شده است.

شاید بعضی از همکاران اندیشمندان این را نوعی سوگیری نظری به عدم رعایت بی طرفی علمی قلمداد کنند که با توجه به این نقد آلمان بر این باور است انتخاب یک چارچوب نظری مشخص با کارکرد و بکارگیری بسیار مهمی دارد که این اقدام را توجیه‌پذیر می‌سازد.

اولاً امکان سازماندهی روشنفکران را مقدور می سازد به ما می آموزد که چگونه میتوان یک چارچوب نظری را برای تبدیل سیاست خارجی ایران که بعضی آن را یک بازیگر منحصر به فرد می پندارند به کار بست اگرچه کتاب را یک چارچوب نظری مفهومی معینی نگاشته شده است.

اما نگارنده نهایت تلاش خود را مبذول داشت از داوری و ارزیابی در مورد سیاست خارجی جمهوری اسلامی بپردازد فراهم می‌شود و آزادانه در بحث دامنه بگستراند و به نقد و بررسی مطالب بپردازند دانشجویان را قادر می سازد که قدرت تحلیل خود را منعکس کرده و ارزیابی مباحث نتیجه‌گیری مبادرت ورزند.

از این رو جمع بندی مطالب و مباحث در قالب نتیجه گیری کلی کتاب نیز ارائه شده است. اگر سیاست خارجی از روابط خارجی متمایز است.

اما در عمل بسیاری از مواقع این تداخل پیدا می‌کنند در این کتاب نیز به رغم سعی وافر برای جلوگیری از این هم در بعضی از موارد هم پولی و تداخل وجود دارد چهارم وصول هدف در بررسی دوره های پنجگانه سیاست خارجی جمهوری اسلامی موضوعات کانونی در چارچوب ویژگی ها و اصول کلی آن دوره بوده است تا یکی از حوزه‌های موضوع جغرافیایی بررسی نشده باشد.

چون در صورت پرداختن به این حوزه ها و موضوعات حجم کتاب از این هم بیشتر می‌شد پنجم نگارنده برای نخستین بار بحث گفتمان های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در قالب سخنرانی علمی در آذرماه ۱۳۷۷ در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی ارائه داد و سپس به عنوان فصل اول طرح این کتاب که در همان سال به انتشارات سمت پیشنهاد شد و مورد تصویب قرار گرفت منظور گردید.

اما متاسفانه یکی از نویسندگان مصمم بندی این فصل را با اندکی تغییر و بدون ذکر مرکز در کتاب خود در سال ۱۳۸۱ منتشر شد به کار بست این کتاب حاصل بیش از ۱۳۰ تدریس تجربه و تحقیق مولف در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است اما بی تردید کاستی‌ها و کشتی‌هایی دارد و آلمانی اساتید و همکاران فرهیخته مرتفع گردد.

انتشار این کتاب یون زحمات و همکاری و همیاری بسیاری از فرهیختگان و آلمان گرانسنگ است از این رو بر خود واجب می‌دانم که از آنان سپاسگزاری کنم از کلیه اندیشمندان و نویسندگانی که از دسترنج علمی آنان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در نگارش این کتاب بهره بردند تشکر می نماید همچنین از دوست و همکار فاضل جناب آقای دکتر ابراهیم برزگر که بینایی انسان کتاب هرگز منتشر نمی‌شود صمیمانه سپاسگزارم.

قدردانی از مسئولان انتشارات سمت را نیز وظیفه خود می‌داند درس اول نگارش این دفتر در چند سال گذشته از نظرات دیدگاه‌ها و اندیشه‌های اساتید و همکاران و دانشجویان بسیاری بهره‌مند شدند و کمال امتنان را دارم از دوست و همکار ارجمند جناب آقای دکتر غلامعلی چندینی زاده مجری و سرانجام پشتیبانی و مساعدت معنوی همسرم و پسرم را ارج می نهم.

سید جلال دهقانی فیروزآبادی

استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

---

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (با اضافات)

shop.3gaam.com

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (با اضافات) نوشته دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی از سمت کد کتاب: 1252. این کتاب برای دانشجویان رشته علوم سیاسی در دوره لیسانس مرجع دانشگاهی محسوب می شود.

---

دانلود کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: با اضافات مرتبط

samta.samt.ac.ir

ناشر : سازمان سمت. نویسنده : جلال دهقانی فیروز آبادی. قیمت نسخه چاپی : 26,000 تومان. صفحات کتاب : 565. کنگره : ‫‭DSR1650‫‭/د94س9 1392. دیویی : ‫‭955/084‬‬‬‬‬‬.

---

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ~سیدجلال دهقانی فیروزآبادی

adinehbook.com

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ~سیدجلال دهقانی فیروز آبادی - نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) - بزرگترین فروشگاه اینترنتی کتاب سلکو

---

خرید کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نوشته دکتر فیروزآبادی

shahreketabonline.com

خرید کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نوشته دکتر سید جلال دهقانی فیروز آبادی از انتشارات سمت، در شهر کتاب آنلاین.علوم اجتماعی و سیاسی، علوم سیاسی.

---

خلاصه کتاب: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

isupol91.ir

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به قلم دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی، در دو بخش و نه فصل نگاشته شده است.

---

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اثر دهقانی فیروزآبادی

fadakbook.ir

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اثر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی. ... این کتاب برای دانشجویان رشته علوم سیاسی در مقطع کارشناسی به عنوان منبع اصلی درسی شناخته شده است.

---

سید جلال دهقانی فیروزآبادی - پرتال جامع علوم انسانی

ensani.ir

ارزیابی تأثیر کنش های دیاسپوریک بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه ی موردی دیاسپورای ایرانی مقیم ایالات متحده. نویسنده: سید جلال دهقانی فیروزآبادی ...

---

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اثر سیدجلال دهقانی

ajansbook.ir

خرید اینترنتی کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نوشته دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی, از انتشارات سمت توسط فروشگاه اینترنتی سلکو

---

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران - آژانس کتاب

www.ajansbook.com › detail

"سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران"نوشته دكتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی،توسط انتشارات سمت منتشر شده است. موضوع کتاب: علوم سیاسی

---

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران - دیپلماسی ایرانی

irdiplomacy.ir

کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اثر جلال دهقانی فیروزآبادی یکی از بهترین کتاب‌های به زبان فارسی است که تلاش کرده به صورت روشمند سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تشریح کرده است.